Ήτανε μια φορά Στίχοι/Μουσική: Κώστας Φέρρης/Σταύρος Ξαρχάκος

Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Στίχοι: Κώστας Φέρρης
Πρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

Ήτανε μια φορά μάτια μου κι έναν καιρό

μια όμορφη κυρά αρχόντισσα να σε χαρώ

Μια μικροπαντρεμένη κόρη ξανθή

τον κύρη της προσμένει βράδυ πρωί

Ένα Σαββάτο βράδυ καλέ μια Κυριακή

τον ήλιο το φεγγάρι, καλέ, παρακαλεί

Ήλιε μου φώτισέ τον φεγγάρι μου

πάνε και μίλησέ του για χάρη μου

Γυρίζει κι αρμενίζει καλέ στα πέλαγα

τους πειρατές θερίζει καλέ και τους χαλά

Στον ήλιο στο φεγγάρι και στη βροχή

και μένανε μ' αφήνει έρμη και μοναχή

Γαλέρα ανοίχτηκε μάτια μου με το βοριά

στη μάχη ρίχτηκε μάτια μου και στον καυγά

Μέσα σ' ένα σινάφι πειρατικό

είδα φωτιά ν' ανάβει και φονικό

To «Ήτανε μια φορά», γράφτηκε για τις ανάγκες και ακουγόταν στους τίτλους της τηλεοπτικής σειράς «Οι έμποροι των εθνών» σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Αυτή ξεκίνησε να προβάλλεται τον Οκτώβριο του 1973, ωστόσο συνάντησε μεγάλα προβλήματα από τη λογοκρισία του - πνέοντος τα λοίσθια - δικτατορικού καθεστώτος, το οποίο απαγόρευσε ν' ακούγεται η φωνή του Ξυλούρη.

Το τραγούδι προτοεμφανήστικε στο άλμπουμ με τίτλο "Νίκος Ξυλούρης Συλλογή" (1972). Ο τίτλος του δίσκου αντικατοπτρίζει πλήρως το περιεχόμενό του, καθώς στην πρώτη πλευρά του περιλαμβάνονται σε δεύτερη εκτέλεση τραγούδια που είχε ερμηνεύσει λίγα χρόνια νωρίτερα ο αξέχαστος Νίκος Ξυλούρης και στη δεύτερη τέσσερις καινούργιες δημιουργίες του Σταύρου Ξαρχάκου και δύο που είχαν γραφτεί για τις ανάγκες του κινηματογράφου και της τηλεόρασης όπου το ένα από αυτά ηταν το «Ήτανε μια φορά». Στο εσώφυλλο του δίσκου υπάρχει ένα μίνι φωτογραφικό άλμπουμ με φωτογραφίες από τα παιδικά και νεανικά χρόνια του Νίκου Ξυλούρη στην Κρήτη, ενώ στο οπισθόφυλλο ένα σημείωμα του Σταύρου Ξαρχάκου γραμμένο στις 2 Απριλίου 1974. Παραγωγός ήταν ο Δημήτρης Μηλιόπουλος και η ηχογράφηση έγινε στα στούντιο της Columbia με ηχολήπτη τον Γιώργο Κωνσταντόπουλο και βοηθό τον Γιώργο Τζάννες.

Αργότερα, ηχογραφήθηκε και από το Μανώλη Λιδάκη, τη Μαρία Φαραντούρη, το Δημήτρη Υφαντή...

Σύμφωνα με τα λεγόμενα της ίδιας της κυρίας Ουρανίας Ξυλούρη: Ο Ξυλούρης ειδοποιήθηκε για αυτή την ηχογράφηση κυριολεκτικά τελευταία στιγμή: τον ξύπνησαν και τον κατέβασαν στο στούντιο χωρίς πρόβες, χωρίς τίποτα, για να ηχογραφήσει. Το έβγαλε με τη μία, είναι αυτή η εκτέλεση που γνωρίζουμε όλοι. Ένα-δυο λαθάκια (π.χ. όταν τραγουδά "κι εμένανε μ'αφήνεις", αντί "αφήνει" που έχει νόημα βάσει των προηγούμενων στροφών) οφείλονται στην κόπωση. Ο ίδιος ο Ξυλούρης τα πρόσεξε αργότερα και ζήτησε από το φίλο και συνεργάτη του να το ξαναηχογραφήσουν. Ο Ξαρχάκος όμως του απάντησε: "Όπως το είπες τώρα, δεν πρόκειται να το ξαναπείς"! Πόσο αλήθεια ήτανε... 35 χρόνια μετά κανείς δεν τον ακούει σε αυτό το τραγούδι χωρίς να ριγήσει. 

Λίγα λόγια για το μυθιστόρημα "Οι έμποροι των εθνών" (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης -1882):

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), ένας από τους πιο μεγάλους Ευρωπαίους διηγηματογράφους, θα ξεκινήσει τη συγγραφική δραστηριότητά του ως μυθιστοριογράφος. "Οι έμποροι των εθνών" (1882) είναι το δεύτερο από τα τρία μυθιστορήματα του συγγραφέα. Η δράση του τοποθετείται μεταξύ 1199 και 1207, δηλαδή λίγο πριν και λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας.
Πρόκειται άραγε για ιστορικό μυθιστόρημα, με θέμα τη σύγκρουση Βενετών και Ελλήνων στο Αιγαίο; Ή μήπως για ένα "μυθιστόρημα με θέση", το οποίο υπερασπίζεται την Ελληνορθόδοξη Ανατολή κατά της Ρωμαιοκαθολικής Δύσης; Πρόκειται κυριότατα για μια οξυδερκή και διεισδυτική μελέτη του ερωτικού πάθους, της σαρκικής επιθυμίας, του πόθου. Η Αυγούστα εγκαταλείπει τον σύζυγό της Ιωάννη Μούχρα και ακολουθεί το Βενετό Μάρκο Σανούτο, όχι επειδή δυστυχεί με τον πρώτο και θέλει να ευτυχήσει με τον δεύτερο, αλλά γιατί είναι αιχμάλωτη μιας ακατανίκητης, κυριολεκτικά θανάσιμης ερωτικής επιθυμίας. Σε πλήρη ψυχική αδυναμία να κάνει οτιδήποτε άλλο, η Αυγούστα θα τραβήξει το δρόμο του πάθους της μέχρι τέλους, μέχρι θανάτου, του δικού της ασφαλώς θανάτου: καίγεται ζωντανή, μόνη, πάνω στη ναυαρχίδα του εραστή της. 

Λίγα λόγια για την τηλεοπτική σειρά "Οι έμποροι των εθνών"
Είδος: Ιστορική περιπέτεια (37 επεισόδια Χ 45΄)
Πρεμιέρα ΕΙΡΤ: (Εθνικόν Ίδρυμα Ραδιοφωνίας Τηλεοράσεως) Τετάρτη 3 Οκτωβρίου 1973
Παραγωγή: Δημήτρης Ποντίκας
Φωτογραφία: Περικλής Κόκκινος
Μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος

Σενάριο: Γιώργος Μπαλλής, Κώστας Δαρλάσης
Σκηνοθεσία: Κώστας Φέρρης
Ηθοποιοί: Νίκος Τζόγιας(Ιωάννης Μούχρας), Κατερίνα Αποστόλου(Αυγούστα), Ανδρέας Μπάρκουλης (Μάρκος Σανούτος 1973), Γιώργος Μπέλλος( Μάρκος Σανούτος 1974), Θόδωρος Μορίδης (Μέγας Δόγης), Αντώνης Αντωνίου( Μιρχάν), Μαρία Αλκαίου( καλόγρια), Στάθης Ψάλτης (γελωτοποιός), Ελένη Χαλκούση (παραμάνα), Σταύρος Αβδούλος, Νίκος Λυκομήτρος.

....Ο Ιωάννης Μούχρας, άρχοντας της Νάξου προς τα τέλη του 12ου αιώνα και παντρεμένος με την πανέμορφη Αυγούστα, έχει την υποχρέωση να πολεμά τους Γενοβέζους και τους πειρατές, κρατώντας το νησί κάτω από την εξουσία της Βενετίας. Σε μια ναυμαχία απελευθερώνει τον αιχμάλωτο από τους πειρατές τον βενετό ναύαρχο, Μάρκο Σανούτο και τον φιλοξενεί στον πύργο του. Ο Σανούτος όμως καταχράται τη φιλοξενία του και απάγει την όμορφη Αυγούστα, οδηγώντας την, στα παλάτια του στη Βενετία. Εκείνη τον ερωτεύεται, αλλά η ζωή κοντά του, είναι μαρτυρική. Τελικά τον εγκαταλείπει και κλείνεται σε μοναστήρι στη Πάτμο. Ο Μούχρας έρχεται μεταμφιεσμένος στη Βενετία και δολοφονεί τον Σανούτο. Αναζητά την Αυγούστα στο μοναστήρι, αλλά φτάνει αργά και πληροφορείται το θάνατάτης...
Το πρώτο σίριαλ της ελληνικής τηλεόρασης που διασκευάζει λογοτεχνικό έργο. Στο τραγούδι των τίτλων, ακούγεται η φωνή του Νίκου Ξυλούρη.

"Οι Έμποροι των Εθνών" ήταν η πρώτη μεταφορά λογοτεχνικού έργου στην Ελληνική τηλεόραση.

Από τα δημοφιλέστερα τηλεοπτικά προγράμματα της σεζόν 1973-74.

Η σειρά ήταν ασπρόμαυρη.

Η σειρά δεν προβλήθηκε ποτέ σε επανάληψη από την ΕΡΤ.

Η σειρά ΔΕΝ σώζεται στο αρχείο της ΕΡΤ, ούτε καν μία σκηνή της.

Λίγα λόγια για το Νίκο Ξυλούρη:

Ο Νίκος Ξυλούρης ή Ψαρονίκοςλυράρηδες. Στα πέντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό του, ξεριζώθηκε απο τον τόπο του μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους, οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου όπου παρέμειναν μέχρι και την απελευθέρωση της Κρήτης.

Το 1971 ξεκίνησε κοινές εμφανίσεις με το Γιάννη Μαρκόπουλο στη μπουάτ "Λήδρα" και η φωνή του έγινε σύμβολο της αντίστασης.

Ο Νίκος Ξυλούρης στην ακμή της καριέρας του αντιλήφθηκε ότι έχει καρκίνο. Μετά από μεγάλο αγώνα, πολλαπλές εγχειρήσεις και αρκετή ταλαιπωρία έχασε τη μάχη στο στις 8 Φεβροθαριου 1980.

Λίγα λόγια για τον στιχουργό  του "Ητανε μια φορά" και σκηνοθέτη της τηλεοπτικής σειράς "Οι έμποροι των Εθνών" , Κώστα Φέρρη:

Ο Κώστας Φέρρης γεννήθηκε στις 18 Απριλίου 1935 στο Κάιρο της Αιγύπτου. Είναι Έλληνας και η οικογένεια του έχει κυπριακές και λιβανέζικες (από την οικογένεια Λαχούντ) καταβολές. Η παιδεία του ήταν προσανατολισμένη στο διεθνή ορίζοντα, αλλά βασισμένη στις ελληνικές ρίζες του.

Σπούδασε στην Αμπέτειο Σχολή και στη Δραματική Σχολή του Τάκη Τσάκωνα στο Κάιρο, στην Ανωτέρα Σχολή Κινηματογράφου στην Αθήνα, και συνέχισε τις σπουδές του με stages στη Ναντέρ και στη Σορβόννη, στο Παρίσι. Απ` το 1957 εγκαθίσταται στην Ελλάδα. Δουλεύει ως βοηθός σκηνοθέτη σε περισσότερες από 60 ταινίες μυθοπλασίας. Συνεργάζεται, ανάμεσα σε άλλους, με τους Μιχάλη Κακογιάννη, Νίκο Κούνδουρο, Τάκη Κανελλόπουλο, Γρηγόρη Γρηγορίου, Άντριου Μάρτον, Τζέιμς Νίλσον, Ρόμπερτ Άλντριχ, Έντουαρντ Μολινάρο, Ρίτσαρντ Σαραφιάν, Λάζλο Μπένεντεκ, Ρίτσαρντ Γουίλσον, Πιέρ Καστ, Ζαν-Ντανιέλ Πολέ κ.ά. Εντάσσεται στην ομάδα έρευνας για το ρεμπέτικο τραγούδι, και συγχρόνως δημιουργείται, με δική του κυρίως πρωτοβουλία, η Ομάδα για την ανανέωση του Ελληνικού Κινηματογράφου.

Μέχρι το 1967, σκηνοθετεί την πρώτη του ταινία μικρού μήκους, "Τα ματόκλαδά σου λάμπουν" (1961), ανώνυμα την ταινία "Ένας Ντελικανής" (1963), που υπογράφει ο συγγραφέας Μανώλης Σκουλούδης, και την πρώτη (με την υπογραφή του) ταινία μεγάλου μήκους, "Μερικές το προτιμούν χακί" (1965).

Από πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια της εξορίας του στο Παρίσι (1967-1973), συνεργάζεται στενά με το Γάλλο σκηνοθέτη (και φίλο του από το 1962) Ζαν Ντανιέλ Πολέ. Μαζί του συμμετέχει ενεργά στο κίνημα του Μάη του 1968. Σ` αυτό το χρονικό διάστημα γνωρίζεται επίσης με τους Volker Schloendorf, Werner Hertzog, Barbet Schroeder, Nicholas Ray, Samuel Fuller, Ruy Guerra, Anatole και Pascale Dauman και άλλους. Το σενάριο μιας ταινίας, μία όπερα και ένα ροκ-ορατόριο σφραγίζουν την Παρισινή του περίοδο.

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1973, σκηνοθετεί τις ταινίες:

• "Η Φόνισσα", 1974,
• "Προμηθέας σε δεύτερο πρόσωπο", 1975,
• "Δυο φεγγάρια τον Αύγουστο", 1978,
• "Ρεμπέτικο", 1983 (Αργυρή Άρκτος Φεστιβάλ Βερολίνου, 1984 και Μεγάλο Βραβείο Φεστιβάλ Αλεξάνδρειας, 1985), και
• "Oh Babylon", 1988,

καθώς και εννέα τηλεοπτικές σειρές, συνολικής διάρκειας περίπου 120 ωρών, για την Ελληνική τηλεόραση, αλλά και περισσότερες από 80 ώρες μουσικών προγραμμάτων, ντοκιμαντέρ, εκπαιδευτικών και ερευνητικών ταινιών.

Χαρακτηριστικές είναι οι σκληρές πολεμικές σκηνοθετών -κριτικών, στις οποίες ο Φέρρης πρωτοστατεί από το 1974 ως το 1990. Σκηνοθέτης και σεναριογράφος, κινηματογράφου, θεάτρου, πολυμέσων και άλλων θεαμάτων, λιμπρετίστας, στιχουργός, θεωρητικός του οπτικοακουστικού, παραγωγός ταινιών και μουσικών έργων, μοντέρ και ενίοτε ηθοποιός ή τραγουδιστής, κατά καιρούς δημοσιογράφος, εκδότης, τηλεοπτικός παρουσιαστής και δάσκαλος σκηνοθεσίας, με τρία διεθνή βραβεία και περισσότερα από 30 εθνικά, μέλος της Ακαδημίας Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, ο Κώστας Φέρρης υπήρξε ένας από τους πλέον πολυπράγμονες κινηματογραφικούς δημιουργούς στη χώρα μας.

Live εκτέλεση του τραγουδιού από τον Νίκο Ξυλούρη :




Πηγές : http://www.stixoi.info/stixoi.php?info=Lyrics&act=details&song_id=82 , http://vinylmaniac.madblog.gr/note/3270/%CE%A3%CE%A4%CE%91%CE%A5%CE%A1%CE%9F%CE%A3-%CE%9E%CE%91%CE%A1%CE%A7%CE%91%CE%9A%CE%9F%CE%A3- , http://www.perizitito.gr/product.php?productid=69567&page=1#opinion_anchor , http://old.musiccorner.gr/extras/kivwtos/062.html , http://www.retrodb.gr/wiki/index.php/%CE%9F%CE%B9_%CE%AD%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%B9_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CF%8E%CE%BD , http://lefobserver.blogspot.com/2008/09/blog-post_1839.html , http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82_%CE%A6%CE%AD%CF%81%CF%81%CE%B7%CF%82